Du lịch trong bối cảnh sáp nhập tỉnh - thành phố: Cơ hội, thách thức và định hướng phát triển

Tóm tắt

Bài viết này phân tích những tác động của việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh, thành phố đối với ngành du lịch tại Việt Nam. Trong bối cảnh cải cách hành chính hướng tới tinh gọn bộ máy, việc thay đổi địa giới và tổ chức hành chính không chỉ là vấn đề hành chính – kinh tế, mà còn mở ra cả cơ hội lẫn thách thức rất lớn đối với phát triển du lịch. Bài viết làm rõ ba khía cạnh chính: (1) cơ hội trong việc phát triển du lịch liên vùng, nâng cấp sản phẩm và tái cấu trúc không gian du lịch; (2) thách thức về bản sắc điểm đến, thương hiệu du lịch và đồng bộ hạ tầng – dịch vụ; (3) đề xuất một số định hướng phát triển nhằm khai thác hiệu quả lợi thế và khắc phục hạn chế. Nghiên cứu nhằm góp phần cung cấp gợi ý chính sách và định hướng cho các địa phương và doanh nghiệp du lịch trong giai đoạn chuyển đổi.

1. Giới thiệu

Trong những năm gần đây, cùng với xu hướng tinh gọn bộ máy nhà nước và đổi mới tổ chức quản lý hành chính, Việt Nam có chủ trương sắp xếp lại các đơn vị hành chính cấp tỉnh, thành phố nhằm nâng cao hiệu quả quản lý, tiết kiệm nguồn lực và tạo thuận lợi cho phát triển kinh tế-xã hội. Việc này đặt ra những thay đổi lớn về địa giới hành chính, và khi nhìn từ ngành du lịch, có thể nói đây là một “biến số” mới cần được nghiên cứu kỹ lưỡng. Ngành du lịch vốn là “ngành kinh tế mũi nhọn” với đặc thù liên vùng, liên ngành, mang tính trải nghiệm – văn hóa – dịch vụ cao; do đó, sự thay đổi hành chính chắc chắn ảnh hưởng tới cách thức vận hành, quản lý và phát triển sản phẩm du lịch.

Bối cảnh hiện nay cho thấy, nhiều địa phương đang chuẩn bị hoặc đã bắt tay vào rà soát tài nguyên, sản phẩm, liên kết vùng trong du lịch để đón nhận thay đổi hành chính này. Ví dụ, bài viết trên báo chí đã chỉ rõ: “Việc sáp nhập đơn vị hành chính sẽ mở ra những cơ hội mới như phát triển các tuyến tour liên tỉnh, đặc biệt là việc liên kết vùng miền sẽ được đẩy mạnh và thuận lợi hơn.” Tuy nhiên, cũng đồng thời xuất hiện các lo ngại về nhận diện thương hiệu du lịch, bản sắc văn hóa – lịch sử địa phương, và việc đồng bộ hóa hạ tầng – dịch vụ.

Vì vậy, bài viết này sẽ lần lượt phân tích cơ hội, thách thức và đề xuất giải pháp cho việc phát triển du lịch trong bối cảnh sáp nhập hành chính cấp tỉnh-thành phố.

2. Cơ hội phát triển du lịch khi sáp nhập

2.1. Tăng cường liên kết vùng và mở rộng không gian du lịch

Khi các tỉnh hoặc thành phố được sáp nhập hoặc mở rộng địa giới, quỹ đất, tài nguyên và nhân lực du lịch cũng được nâng lên. Điều này tạo điều kiện để xây dựng các “hành lang du lịch” mới, các tuyến du lịch nội vùng hoặc liên vùng dài hơn, hấp dẫn hơn. Ví dụ: Bài viết của VOV2 nêu rõ: “Đi du lịch các tỉnh sáp nhập … vừa tắm biển, vừa trải nghiệm trong không gian văn hóa đặc sắc của đồng bào…”

Hơn nữa, việc liên kết giữa các vùng trước đây tách biệt trở nên dễ dàng hơn bởi việc quản lý hành chính được đồng bộ hơn - ít “đường biên” hành chính giữa các tỉnh. Báo cáo của Hiệp hội Du lịch Hà Nội cho rằng khách du lịch quan tâm trải nghiệm hơn là việc “tỉnh nào”. 

2.2. Tái cấu trúc sản phẩm và thương hiệu du lịch

Quy mô lớn hơn, vùng hành chính mới mở ra khả năng đa dạng hóa sản phẩm: từ du lịch biển – núi – sông – rừng, từ nghỉ dưỡng đến khám phá văn hóa. Ví dụ: Khi địa phương có thêm cả biển và rừng thì có thể kết hợp thành sản phẩm “biển + rừng” đặc sắc.

Bên cạnh đó, việc sáp nhập cho phép từng địa phương rà soát lại toàn bộ tài nguyên du lịch, qua đó loại bỏ trùng lắp, nâng cấp những điểm mạnh và phát triển điểm đến mới. Như bài báo viết: “Các địa phương có tiềm năng du lịch lớn cần tiến hành rà soát, đánh giá lại toàn diện hệ thống tài nguyên du lịch sau sáp nhập.”

2.3. Hiệu quả quản lý, hạ tầng và xúc tiến đồng bộ hơn

Việc sáp nhập thường đi kèm với việc tinh gọn bộ máy, đơn giản hóa thủ tục hành chính, đồng thời mở ra cơ hội cho đầu tư hạ tầng lớn hơn và đồng bộ hơn. Ví dụ, quản lý và quảng bá du lịch trên cơ sở hành chính mới sẽ thuận tiện hơn, có thể xây dựng bản đồ du lịch mới, tập trung. (“… ngành du lịch đứng trước yêu cầu phải ‘vẽ lại bản đồ’ – tái cấu trúc không gian phát triển, sản phẩm và thương hiệu.”) 

Như vậy, tổng hợp lại, việc sáp nhập tỉnh-thành phố có thể đem lại cơ hội lớn cho ngành du lịch nếu được triển khai chủ động, đúng hướng.

3. Thách thức trước và sau sáp nhập

3.1. Nhận diện thương hiệu và bản sắc địa phương bị ảnh hưởng

Một trong những lo ngại lớn là nếu tên địa danh thay đổi, hoặc ranh giới hành chính thay đổi, thương hiệu du lịch đã được xây dựng từ lâu có thể bị “mất gốc”, gây khó khăn trong quảng bá và nhận dạng. Bài viết của VnExpress cho biết: “Nếu tên địa danh thay đổi, việc quảng bá du lịch có thể gặp khó khăn… tên các địa danh nổi tiếng bị thay đổi và sự thay đổi tên địa danh có thể tác động đến nhận diện của du khách.” 

Bản sắc văn hóa – lịch sử địa phương cũng có thể bị mờ đi nếu không được chú trọng bảo tồn trong khi hành chính thay đổi. Ví dụ: nếu một vùng dân tộc thiểu số từng có tên riêng, nay bị nhập vào đơn vị lớn hơn và mất tên gọi cũ, cộng đồng đó có thể bị “ẩn” trong tổng thể. 

3.2. Hạ tầng, dịch vụ và liên kết còn bất cập

Việc sáp nhập không tức thì đồng nghĩa với việc hạ tầng, dịch vụ và các tour tuyến chưa chắc đã đồng bộ ngay. Có thể xảy ra việc tích hợp giữa hệ thống giao thông, dịch vụ lưu trú, bản đồ thông minh du lịch còn chậm, gây ra “điểm nghẽn”. Ví dụ: “Những thay đổi về địa giới hành chính sau sáp nhập khiến cho công tác cập nhật bản đồ số, bản đồ du lịch thông minh … còn gặp khó khăn.”

Hơn nữa, việc kết nối giữa vùng núi và vùng biển – vốn có đặc thù khác nhau về hạ tầng và dịch vụ – có thể gặp khó khăn khi nhập chung với nhau nếu chưa có chiến lược rõ ràng.

3.3. Nhu cầu thích ứng của doanh nghiệp và cộng đồng

Doanh nghiệp lữ hành, nhà cung cấp dịch vụ du lịch và cộng đồng bản địa đều phải thích ứng với hành chính mới: từ thay đổi ranh giới, thay đổi thương hiệu, tới cập nhật tour, thông tin cho khách. Ví dụ: cần điều chỉnh chương trình tour, hướng dẫn viên, marketing, dữ liệu. Nếu chậm, sẽ mất lợi thế.

Ngoài ra, nếu không có sự tham vấn cộng đồng, việc thay đổi hành chính có thể khiến người dân địa phương cảm thấy bị “xóa tên” hoặc lạc lõng, ảnh hưởng tới động lực tham gia phát triển du lịch cộng đồng.

4. Định hướng phát triển du lịch trong bối cảnh sáp nhập

4.1. Giữ vững và nâng cao thương hiệu điểm đến, bản sắc văn hóa

– Cần giữ lại tên gọi các khu du lịch nổi tiếng, di tích lịch sử – văn hóa đã có thương hiệu, bất kể thay đổi hành chính. Như khuyến nghị từ Bộ: “các tỉnh thành rà soát, giữ nguyên tên gọi các khu du lịch quốc gia và di tích quốc gia, di sản thế giới sau sắp xếp đơn vị hành chính.”

– Đồng thời, tăng cường quảng bá trải nghiệm, bản sắc địa phương (văn hóa, ẩm thực, thiên nhiên) hơn là chỉ nhấn vào tên hành chính. Người làm du lịch cần chuyển từ quảng bá “tỉnh X” sang quảng bá điểm đến cụ thể.

– Tham vấn cộng đồng bản địa, đảm bảo tuyến du lịch không làm mất đi giá trị văn hóa – lịch sử và bản sắc riêng.

4.2. Xây dựng chiến lược liên kết vùng và phân khúc sản phẩm rõ ràng

– Vận dụng lợi thế hành chính mới để thiết kế các tuyến du lịch liên vùng, kết hợp thiên nhiên – văn hóa – cộng đồng, kéo dài thời gian lưu trú và tăng chi tiêu của khách. Ví dụ: kết nối vùng biển với vùng núi, vùng đồng bằng với vùng sông.

– Phân rõ các sản phẩm du lịch đặc trưng theo khu vực trong đơn vị hành chính mới, cùng lúc tránh trùng lặp giữa các phân khúc.
– Cải thiện hệ thống hạ tầng kết nối giữa các vùng: giao thông, bản đồ du lịch số, thông tin dịch vụ.

4.3. Tập trung nâng cao chất lượng dịch vụ và quản lý điểm đến

– Trong mô hình hành chính mới, cần có cơ chế quản lý du lịch tập trung, minh bạch, thuận tiện hơn; đơn giản hóa thủ tục – thuận lợi đầu tư.

– Đào tạo nguồn nhân lực du lịch, nâng cao nhận thức cộng đồng và doanh nghiệp về chuyển đổi.

– Xây dựng bản đồ du lịch mới, cập nhật nhanh thông tin, thống nhất dữ liệu giữa các vùng, tạo điều kiện cho doanh nghiệp, khách du lịch tiếp cận.

4.4. Quản lý rủi ro và thực hiện phát triển bền vững

– Đảm bảo phát triển du lịch không làm mất cân bằng môi trường, văn hóa bản địa. Khi mở rộng quy mô, phải cân nhắc tác động đến môi trường – xã hội.

– Phát huy du lịch cộng đồng, dịch vụ gắn với bản sắc địa phương, tránh phát triển quá nóng, quá đồng nhất.

– Theo dõi và đánh giá liên tục tác động của sáp nhập đến du lịch để điều chỉnh kịp thời.

5. Kết luận

Việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh, thành phố ở Việt Nam không chỉ là vấn đề quản lý hành chính mà còn mở ra cơ hội đáng kể cho ngành du lịch: mở rộng không gian phát triển, đa dạng hóa sản phẩm, tinh gọn quản lý và nâng cấp thương hiệu. Đồng thời, đây cũng là thách thức không nhỏ: từ nhận diện thương hiệu điểm đến, bản sắc văn hóa tới hạ tầng, dịch vụ và liên kết vùng.

Thực tế cho thấy, nếu các địa phương chủ động triển khai chiến lược phù hợp – giữ vững thương hiệu, phát triển liên vùng, nâng cao chất lượng dịch vụ và đảm bảo phát triển bền vững – thì sáp nhập hành chính sẽ trở thành một đòn bẩy để du lịch phát triển mạnh hơn. Ngược lại, nếu bị động hoặc thiếu phối hợp, ngành du lịch có nguy cơ bỏ lỡ cơ hội hoặc gặp khó khăn chuyển đổi.

Do vậy, đề nghị các cấp quản lý, doanh nghiệp du lịch và cộng đồng địa phương nên hành động ngay từ bây giờ: rà soát tài nguyên, xác định thương hiệu, thiết kế sản phẩm liên vùng, tăng cường hạ tầng và quản lý điểm đến, đồng thời đảm bảo phát triển theo hướng bền vững. Chỉ có như vậy, du lịch Việt Nam mới thật sự "nâng tầm" khi bước vào giai đoạn mới của tổ chức hành chính.